Μπορεί να μη ζούμε μέσα στη θάλασσα αλλά η σχέση μας με το απέραντο γαλάζιο είναι πολύ στενή. Ανέκαθεν η θάλασσα προκαλούσε τις αισθήσεις και εκτόξευε τη φαντασίας μας στα ύψη. Σήμερα όμως, όπως πολλοί ειδικοί τονίζουν, η θάλασσα υποφέρει
Ο μισός σχεδόν ανθρώπινος πληθυσμός της γης ζει περίπου στα 100 χιλιόμετρα από τις ακτές, ενώ το 1/10 βρίσκεται περίπου σε απόσταση 10 χιλιομέτρων.
Η παρουσία και η οσμή της απέραντης πλανεύτρας ξυπνάει το θάρρος, την περιπέτεια, το φόβο και το ρομάντζο. Αν και τα κύματα μπορεί να γίνουν ατίθασα και περιπετειώδη, ο ίδιος ο ωκεανός χαρακτηρίζεται από μια μυστηριώδη ηρεμία, ένα συγκεκριμένο ρυθμό ζωής ή τουλάχιστον έτσι δείχνει.
Τα φαινόμενα όμως απατούν. Πολύ μεγάλο τμήμα της θάλασσας μπορεί να παραμένει αμετάβλητο, όμως σε άλλες περιοχές, ειδικά στην επιφάνεια της θάλασσας και στις ακτές, όπου το 90% της θαλάσσιας ζωής αναπτύσσεται, η επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας αρχίζει να διαφαίνεται.
Μάλλον δε θα σας προκαλεί έκπληξη το γεγονός. Ο άνθρωπος έχει εισβάλει στη ξηρά και την ατμόσφαιρα. Θα ήταν παράξενο εάν η θάλασσα, η οποία εδώ και δεκαετίες χρησιμοποιείται για τροφή, μεταφορά, για ψυχαγωγία, ξέφευγε από την αδηφαγία μας.
Οι ενδείξεις είναι πολλές. Τα ιχθυαποθέματα που κάποτε αποτελούσαν έναν ανεξάντλητο πόρο τροφής για τον άνθρωπο, σήμερα αντιμετωπίζουν σημαντική μείωση με το 90% των μεγαλύτερων ψαριών, όπως ξιφίας, τόνος και καρχαρίας να κινδυνεύουν από εξαφάνιση, σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες.
Στους ποταμούς και τις ακτές, το 85% των μεγάλων φαλαινών έχει εξαφανιστεί ενώ σχεδόν το 60% των μικρών φαλαινών κινδυνεύει επίσης. Πολλά μικρότερα ψάρια βρίσκονται επίσης σε καθοδική πορεία.
Στην πραγματικότητα, τα πιο κοινά θαλάσσια είδη, όπως τα άλμπατρος, οι θαλάσσιοι ίπποι και οι φώκιες έχουν υποστεί τεράστιες απώλειες.
Η εξέλιξη αυτή είναι σχετικά πρόσφατη. Ο μπακαλιάρος για παράδειγμα ψαρεύονταν εδώ και δεκαετίες στην Νέα Σκωτία του Καναδά, όμως η συστηματική σφαγή ξεκίνησε από το 1852. Από άποψη βιομάζας ο πληθυσμός έχει υποστεί απώλειες έως και 96%.
Το κυνήγι των χελωνών στην Καραϊβική ξεκίνησε από τις αρχές του 1700 (απώλεια 99%). Η σφαγή των καρχαριών στον κόλπο του Μεξικού (4-95%, αναλόγως το είδος) ξεκίνησε από το 1950.
Τα ενδιαιτήματα όλων αυτών των πλασμάτων έχουν επίσης επηρεαστεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ο μπακαλιάρος ζει στο βυθό της θάλασσας. Οι ψαράδες με τράτες προκειμένου να πιάσουν αυτά αλλά και άλλα ψάρια της περιοχής, ρίχνουν συρόμενα δίχτυα και βάρη στο βυθό καταστρέφοντας τεράστιες εκτάσεις του θαλάσσιου βυθού.
Στον κόλπο του Μεξικού, οι μηχανότρατες αρμενίζουν συχνά, ρίχνοντας τα δίχτυα τους και ξεσκίζοντας το βυθό χωρίς να επιτρέπουν την διέλευση του απαραίτητου χρονικού διαστήματος για την ανάκαμψη της θαλάσσιας ζωής.
Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, οι οποίοι φιλοξενούν αφθονία ζωής, υποφέρουν περισσότερο. Από τη στιγμή που θα συγκεντρώσει ζωή ικανή να προσελκύσει το ενδιαφέρον του ανθρώπου, εμφανίζονται οι κυνηγοί, πολλοί από τους οποίους είναι έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν οποιοδήποτε μέσο, ακόμα και δυναμίτη, για να σκοτώσουν το θήραμα τους.
Αυτή τη στιγμή μόνο ένα ποσοστό 5% των κοραλλιογενών υφάλων μπορεί να θεωρηθεί αγνό, το ¼ έχει χαθεί, ενώ όλοι δείχνουν να είναι ευάλωτοι στο φαινόμενο της παγκόσμιας θέρμανσης.
Το φαινόμενο της παγκόσμιας θέρμανσης, όπως όλοι γνωρίζουμε, βοηθάει και τους πάγους να λιώσουν. Ο πάγος των θαλασσών που λιώνει επηρεάζει οικοσυστήματα και ρεύματα.
Μπορούμε να πούμε ότι το επίπεδο της θάλασσας δεν επηρεάζεται αφού ο πάγος που επιπλέει εκτοπίζει ποσότητα νερού ίση με αυτή του βάρους του.
Παρόλα αυτά οι πάγοι που λιώνουν στην ξηρά και καταλήγουν στη θάλασσα προσθέτουν επιπλέον ποσότητες νερού στη θάλασσα, το επίπεδο της οποίας ανέρχεται περίπου 2 χιλιοστόμετρα το χρόνο τα τελευταία 40 χρόνια και ο ρυθμός αυξάνεται.
Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι το επίπεδο της θάλασσας μπορεί να ανέλθει συνολικά κατά 80 εκατοστά μέσα σε αυτή τη δεκαετία, αν και η πρόβλεψη αυτή μπορεί να φτάσει τα 2 μέτρα.
Η καύση των ορυκτών καυσίμων (γαιάνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) τα τελευταία 100 χρόνια, για την παραγωγή ηλεκτρισμού είναι υπεύθυνη για το 37% των ανθρωπογενών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και αποτελεί την κυριότερη αιτία της κλιματικής αλλαγής. Περίπου το 1/3 του CO2 απορροφάται από τη θάλασσα. Αν και πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν μια ξαφνική και δραματική πτώση των ποσοτήτων του διοξειδίου του άνθρακα που απορροφάται από τη Θάλασσα.
Τα φυτά και ζώα, τα οποία έχουν εξελιχθεί ώστε να ζουν σε ελαφρώς αλκαλικό περιβάλλον, το pH τους είναι γύρω στο 8.3, τώρα θα πρέπει προσαρμοστούν σε μια αύξηση κατά 30% της οξύτητας.
Ορισμένα είδη πιθανότατα να μην αντιμετωπίζουν ακόμα δυσκολίες επιβίωσης, όμως εάν η τάση αυτή συνεχιστεί για ορισμένες δεκαετίες κάποια είδη θα αγωνιστούν για την επιβίωση τους.
Όμως η παρέμβαση του ανθρώπου δεν περιορίζεται στο CO2. Εν γνώσει του απορρίπτει απόβλητα στη θάλασσα, λήμματα, πλαστικά και τοξικές ουσίες. Πολλές φορές αθέλητα, απορρίπτονται επιβραδυντικά φλόγας, δεξαμενές πετρελαίου και βαρέα μέταλλα.
Συσκευασίες από πλαστικό ή αλουμίνιο, σχοινιά από συνθετικές ίνες, φίλτρα τσιγάρων. Οι χρήστες της θάλασσας είναι κυρίως αυτοί που πετούν στο νερό απορρίμματα από μη βιοαποικοδομήσιμες ύλες.
Καθώς τα απορρίμματα αυτά δεν καταγράφονται επαρκώς, δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια η ποσότητά τους, ωστόσο υπάρχουν τακτικές αναφορές για ορισμένες επιπτώσεις τους, π.χ. αποτελούν αιτία πνιγμού θαλάσσιων θηλαστικών ή καταστροφής των διχτύων των αλιέων.
Οι πετρελαιοκηλίδες προκαλούν μακροχρόνιες βλάβες. Δυστυχώς, ο διαρκώς εξελισσόμενος κανονισμός για την ασφάλεια στη θάλασσα δεν θα κατορθώσει ποτέ να εκμηδενίσει τον κίνδυνο πρόκλησης ατυχημάτων. Σήμερα όμως υπάρχει ένας επιπλέον κίνδυνος: οι εξέδρες άντλησης πετρελαίου πολλαπλασιάζονται στη Βόρεια Θάλασσα, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο ατυχήματος και επακόλουθης διαρροής πετρελαίου στη θάλασσα.
Η χρόνια ρύπανση από υδρογονάνθρακες, αν και περισσότερο διάχυτη και λιγότερο θεαματική από τις πετρελαιοκηλίδες, είναι εξίσου ανησυχητική. Στο στόχαστρο βρίσκονται οι απορρίψεις ουσιών στη θάλασσα τις οποίες διατάζουν κάποιοι ασυνείδητοι πλοίαρχοι.
Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, η ποσότητα πετρελαίου που απορρίπτεται στη θάλασσα με τον τρόπο αυτό είναι πολύ μεγαλύτερη από την ποσότητα πετρελαίου που περιέχει μια μεγάλη πετρελαιοκηλίδα. Το πρόβλημα έγκειται, αφενός, στη δυσκολία εντοπισμού των παραβατών και, αφετέρου, στη δυσκολία ολοκλήρωσης των διώξεων.
Πολλές φορές το κακό που προκαλείται από αυτούς τους ρυπαντές δεν είναι άμεσα ορατό. Τα αποτελέσματα φαίνονται στις αναλύσεις των νεκρών πολικών αρκούδων ή του τόνου που σερβίρεται στα σούσι μπαρ της Νέας Υόρκης.
Ο υπερβολικός εμπλουτισμός του θαλάσσιου περιβάλλοντος με θρεπτικά συστατικά (νιτρορρύπανση και φωσφορικά άλατα) τα οποία καταλήγουν στη θάλασσα μέσω των ποταμών, των επιφανειακών υδάτων και των υπονόμων προκαλεί πολλαπλασιασμό της υδατικής χλωρίδας η οποία καταναλώνει το οξυγόνο του νερού θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τη ζωή των υδρόβιων ζωικών οργανισμών. Αυτό το φαινόμενο ευθύνεται για τις λεγόμενες «κόκκινες παλίρροιες» τοξικών αλγών.
Η κύρια αιτία της επιβάρυνσης της θάλασσας με θρεπτικά συστατικά είναι η εντατική γεωργία και η συστηματική χρήση λιπασμάτων, φυσικών ή χημικών. Άλλη σημαντική αιτία είναι οι οικισμοί που δεν διαθέτουν σύστημα επεξεργασίας των λυμάτων τους.
Καθένα από αυτά τα φαινόμενα είναι αρκετά καταστρεπτικό από μόνο του όμως συνήθως όλα συνδέονται. Αφανίζουμε ένα είδος και ξεκινάει μια αλυσίδα διαφοροποιήσεων.
Αν και μερικές φορές τα φαινόμενα που κάνουν την εμφάνιση τους μεμονωμένα μπορεί να μην αποδειχτούν μοιραία, αυτά τα οποία έρχονται σε συνδυασμό με άλλα αποδεικνύονται εξουθενωτικά. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι που παραμένουν σε καλή κατάσταση φαίνεται να μπορούν να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την αύξηση της οξύτητας όμως οι περισσότεροι ύφαλοι που πάσχουν από υπεραλίευση ή ρύπανση είναι καταδικασμένοι.
Η βιοποικιλότητα συνδέεται με την αλληλεξάρτηση και τα χτυπήματα από το ανθρώπινο χέρι τις τελευταίες δεκαετίες είναι τόσα πολλά ώστε η ισορροπία του θαλάσσιου οικοσυστήματος έχει διασαλευθεί.
Είναι άραγε αυτές οι αλλαγές αναστρέψιμες; Οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα αποθέματα του ιχθυοπληθυσμού μπορούν να ανακάμψουν μέσω των κατάλληλων διαχειριστικών μέτρων. Όμως πολλές από τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα επιταχύνονται…
Μερικές από τις αλλαγές θα συνεχίσουν τη πορεία τους επειδή είναι απόρροια του παρελθόντος ενώ κάποιες άλλες θα φτάσουν έως ένα σημείο όπου μια ξαφνική και μη αναστρέψιμη αλληλουχία γεγονότων θα ξεκινήσει.
Το μόνο σίγουρο είναι θα πρέπει να αλλάξουμε τρόπο ζωής και σκέψης. Οι άνθρωποι είχαν την πολυτέλεια να φέρονται στη θάλασσα ως μια αστείρευτη πηγή όταν ο πληθυσμός τους ήταν περιορισμένος.
Ωστόσο ένας κόσμος 6,7 δισεκατομμυρίων ανθρώπινων ψυχών, που πρόκειται να φτάσει τα 9 δισεκατομμύρια έως το 2050, δεν έχει αυτή τη δυνατότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου