Οι χιμπατζήδες έχουν ένα κοινό με τον πρώην Αμερικανό πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον: παρακολουθούν αυτούς που τους κάνουν χάρες και αυτούς που δεν έρχονται να τους «ξύσουν την πλάτη» τους συμπεριλαμβάνουν στη λίστα των εχθρών τους.
Σχεδόν 3000 ώρες παρατήρησης των άγριων χιμπατζήδων δείχνουν ότι παρακολουθούν ποιοι από την ομάδα τους χτενίζουν περισσότερο- επιστρέφοντας τη χάρη, ενώ απομακρύνουν τους εγωιστές.
Κατά κάποιο τρόπο, το χτένισμα λειτουργεί ως νόμισμα στους χιμπατζήδες, λέει η Cristina Gomes, οικολόγος συμπεριφοράς στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ Εξελικτικής Ανθρωπολογίας στη Λειψία της Γερμανίας. «Εάν δεν θέσεις τιμή, τότε μπορεί να εξαπατηθείς και η συνεργασία θα καταρρεύσει.»
Για τους χιμπατζήδες, το χτένισμα αποτελεί κομμάτι της υγιεινής τους για να απομακρύνουν τα παράσιτα από τη γούνα τους, καθώς και κοινωνικό δέσιμο ανάμεσα σε συγγενείς και μη.
Η Gomes πέρασε αρκετά χρόνια καταγράφοντας την καθημερινή συμπεριφορά 44 χιμπατζήδων στο Εθνικό Πάρκο Τάι στην Ακτή Ελεφαντοστού. Κάθε μέρα, παρακολουθούσε έναν συγκεκριμένο χιμπατζή, καταγράφοντας ποιον χτένισε, ποιος τον χτένισε, καθώς και τη διάρκεια του χτενίσματος. Συγκέντρωσε 87 ώρες χτενίσματος.
Πάνω από τα δύο-τρίτα των χτενισμάτων δεν επεστράφησαν άμεσα. Τα ζώα κρατούσαν μια προσέγγιση τύπου «ξύσε μου την πλάτη, να ξύσω τη δική σου». Μέσα σε μια μέρα, πολλές χάρες δεν ανταποδόθηκαν.
Ωστόσο, όταν η Gomes και ο συνεργάτης της Christophe Boesch διεύρυναν τα χρονικά περιθώρια των δεδομένων τους, τουλάχιστον κατά μια εβδομάδα, ακόμα και περισσότερο, ένα σύστημα «μια σου και μια μου» παρουσιάστηκε.
«Το μεγαλύτερο μέρος της ανταποδοτικότητας έχει διάρκεια πάνω από μια εβδομάδα», λέει η Gomes.
Η ομάδα της εφάρμοσε ένα στατιστικό μοντέλο για να διαγράψουν τυχαίους παράγοντες που οφείλονται στο φύλο, την ιεραρχία, την ηλικία και τη φιλία. «Ό,τι μπορούσα να σκεφθώ το συμπεριέλαβα» μας λέει η Gomes. Καταλήγει ότι ο μόνος τρόπος να εξηγήσεις τη συμμετρία του χτενίσματος ανάμεσα στα ζευγάρια είναι μέσα από την ανταποδοτικότητα.
Ωστόσο, δεν πρέπει να νομίζουμε ότι οι χιμπατζήδες κρατούν ένα φύλλο εργασίας στο μυαλό τους με τα χτενίσματα που έλαβαν και έδωσαν. «Δεν είναι απαραίτητα μια γνωστική διαδικασία,» μας λέει, «θα μπορούσε να είναι συναισθηματική.»
Οι ορμόνες, υποστηρίζει, είναι η πιθανότερη εξήγηση για τη συμπεριφορά των χιμπατζήδων- και το ίδιο μπορεί να ισχύει για τους ανθρώπους. Τσιμπώντας τις ενδορφίνες, τα πρωτεύοντα ίσως να μαθαίνουν να συσχετίζουν τη γενναιοδωρία με κάποια ζώα και την κακία με κάποια άλλα.
«Πιστεύω ότι αυτή είναι η βάση της ανθρώπινης φιλίας», προσθέτει.
Ας πάρουμε μια οικεία για μας παρόμοια κατάσταση: το κέρασμα στο μπαρ. Η ένδειξη γενναιοδωρίας από τον πρώτο να κεράσει την παρέα εμπνέει εμπιστοσύνη και καλοσύνη στους υπόλοιπους.
«Οι περισσότεροι θα σκεφτούν, θα κεράσω έναν γύρο γιατί είναι μια ωραία πράξη,» συνεχίζει η Gomes.
Η Rebecca Frank, ερευνήτρια που ασχολείται με τα πρωτεύοντα θηλαστικά στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες, και έχει παρατηρήσει μακροπρόθεσμα την ανταποδοτικότητα στους θηλυκούς μπαμπουίνους , υποστηρίζει ότι η νέα μελέτη ίσως αμφισβητήσει τα market-based μοντέλα για την γενναιοδωρία των πρωτευόντων θηλαστικών, τα οποία αγνοούν τη μακροπρόθεσμη ανταπόδοση.
Ελπίζει επίσης ότι θα επεκταθεί η έρευνα στο κατά πόσο η γενναιοδωρία βασίζεται στο συναίσθημα, όπως υποστηρίζει η Gomes, ή στον υπολογισμό, όπως στην περίπτωση του Νίξον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου