Εκατομμύρια λέξεις έχουν γραφτεί για το φαινόμενο των αγρογλυφικών, ενώ ένας μεγάλος αριθμός βιβλίων έχει αφιερωθεί στην εξερεύνηση του συγκεκριμένου μυστηρίου μαζί με αμέτρητες αναφορές σε εφημερίδες και αφιερώματα σε περιοδικά. Πολυάριθμες ιστοσελίδες είναι αφιερωμένες στο ζήτημα αυτό και υπάρχουν ποικίλες θεωρίες για τα αγρογλυφικά που τα αποδίδουν σε αιτίες όπως οι εξωγήινοι, οι ενέργειες της Γης, οι ισχυροί άνεμοι ή δραστηριότητες από φαρσέρ. Το παρόν άρθρο θα ασχοληθεί με μια μόνο πλευρά του μυστηρίου, συγκεκριμένα με την κρατική ανάμειξη στο φαινόμενο. Έχουν διατυπωθεί πολλές υποθέσεις που εστιάζουν στην ανάμειξη του Υπουργείου Αμύνης και του Στρατού, έχουν όμως αληθινή υπόσταση; Έχει αναμειχθεί η Κυβέρνηση; Υπάρχει κάποιο κυβερνητικό ενδιαφέρον; Το άρθρο ξεκαθαρίζει τα πράγματα και ρίχνει μια ματιά σε ένα από τα πιο περίεργα X-Files του Υπουργείου Αμύνης.
Στρατιωτικά ελικόπτερα
Η πρώτη ανάμειξη του στρατού και του Υπουργείου Αμύνης με το μυστήριο των αγρογλυφικών πραγματοποιήθηκε το 1985. Ένας αγρότης ανακάλυψε έναν εντυπωσιακό δαιδαλώδη σχηματισμό στο χωράφι του και τηλεφώνησε στις εναέριες στρατιωτικές αρχές του Middle Wallop για να ρωτήσει τι προετοίμαζαν, υποθέτοντας ότι το κατασκεύασμα οφειλόταν στους έλικες ενός ελικοπτέρου κατά την προσγείωση του. Ο στρατός επιχειρεί κάποιες εκπαιδευτικές πτήσεις στην περιοχή και κάποιες από αυτές περιλαμβάνουν και προσγείωση. Για να γίνει όμως αυτό, απαιτείται άδεια από τους ιδιοκτήτες των χωραφιών, κάτι που καθιστά αναγκαίες τις καλές σχέσεις μαζί τους. Ο θόρυβος από τα στρατιωτικά αεροσκάφη προκαλεί πολλά παράπονα κάθε χρόνο, οπότε ο στρατός πρέπει να έχει καλές σχέσεις όχι μόνο με τους ιδιοκτήτες γης αλλά και με το ευρύτερο κοινό γενικότερα. Έχοντας αυτό κατά νου, ο στρατός κινήθηκε γρήγορα ώστε να εξετάσει την πιθανότητα το αγρογλυφικό να είχε σχηματιστεί από κάποιο ελικόπτερο που πετούσε χαμηλά.
Το ζήτημα ερευνήθηκε από τον αντισυνταγματάρχη Edgecombe, ο οποίος πέταξε επάνω από τον σχηματισμό και τράβηξε φωτογραφίες. Στην συνέχεια συμμετείχε σε μια δημόσια συνάντηση όπου υποστήριξε κατηγορηματικά ότι οι έλικες ενός ελικοπτέρου δεν θα μπορούσαν να είχαν σχηματίσει τόσο συμμετρικούς και ξεκάθαρους σχηματισμούς όπως αυτούς που είδε. Ξεκαθάρισε επίσης ότι ο στρατός δεν θα έκανε ποτέ τέτοια ζημιά στις σοδειές ενός αγρότη με αυτόν τον τρόπο. Εν κατακλείδι, ανέφερε στην συζήτηση ότι είχε αποστείλει μια αναφορά για την έρευνα του στο Υπουργείο Αμύνης μαζί με τις φωτογραφίες. Η αναφορά αυτή κατέληξε στα αρχεία της Γραμματείας όπου μόλις και διαβάστηκε και ευχαρίστησαν τον Edgecombe για την σκληρή δουλειά του.
Το περιστατικό αυτό έμελλε να έχει απρόβλεπτες συνέπειες για το Υπουργείο Αμύνης. Οι δημόσιες και ένθερμες δράσεις του στρατού είχαν επισημανθεί από αρκετούς ερευνητές αγρογλυφικών που τις θεώρησαν ως μια ένδειξη του ότι ο στρατός ενδιαφέρθηκε για το φαινόμενο αυτό καθεαυτό. Αναφέρθηκε επίσης ότι η έκθεση στάλθηκε στην Υπηρεσία που ασχολούταν επίσης με αναφορές για UFO. Αυτό ισχυροποίησε μια σύνδεση μεταξύ των δύο φαινομένων σε κάποιους ερευνητές, την στιγμή που στην πραγματικότητα υπήρχαν πολλές αντικρουόμενες θεωρίες για τα αγρογλυφικά.
Ερωτήσεις στο Κοινοβούλιο
Το ζήτημα των αγρογλυφικών τέθηκε προς συζήτηση στο Κοινοβούλιο 4 φορές με τη μορφή γραπτών υπερωτήσεων. Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις τυπώθηκαν στην Hansard (την επίσημη έντυπη καταγραφή των πρακτικών του Κοινοβουλίου) και αξίζει να παρατεθούν ολόκληρες:
Ζητήματα Δημητριακών (Hansard, 11 Ιουλίου 1989):
Teddy Taylor:
Ερωτάται ο Υπουργός Γεωργίας, Ιχθυοκαλλιεργειών και Τροφίμων πόσες αναφορές έχει λάβει σχετικά με την δημιουργία συμμετρικών κυκλικών κατασκευών σε γεωργικά χωράφια στη νοτιοδυτική Αγγλία καθώς και σε άλλα μέρη και αν ναι, εάν θα κάνει κάποια δήλωση.
Ryder:
Η δημιουργία κυκλικών κατασκευών σε γεωργικά χωράφια είναι ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ότι συμβαίνει ανά διαστήματα. Είναι περιορισμένο σε χειμερινές γεωργικές σοδειές και περισσότερο διαδεδομένο σε ξηρές εποχές, όμως δεν έχουμε ταξινομήσει τις καταγραφές τέτοιων περιστατικών και επομένως δε μπορεί να γίνει κάποιο σχόλιο για την συχνότητα τους.
Ζητήματα Δημητριακών (Hansard, 11 Ιουλίου 1989):
Teddy Taylor:
Ερωτάται ο Γραμματέας του Υπουργείου Αμύνης τι πρόοδος έχει σημειωθεί στις έρευνες που ξεκίνησαν από τα ελικόπτερα του Στρατού κυρίως στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας για να ερευνηθεί η προέλευση των επίπεδων κυκλικών κατασκευών στα σιτηρά και εάν ναι, εάν θα κάνει κάποια δήλωση.
Mr Neubert:
Ο Υπουργός Αμύνης δεν διενεργεί κάποιες έρευνες σχετικά με την προέλευση των επίπεδων κυκλικών κατασκευών στις σοδειές. Παρόλα αυτά, είμαστε ικανοποιημένοι από το γεγονός ότι δεν προκλήθηκαν από τις δραστηριότητες των ελικοπτέρων.
Κύκλοι σε χωράφια καλαμποκιού (Hansard, 26 Ιουλίου 1989):
Mr Colvin:
Ερωτάται ο Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών εάν θα ζητήσει αναφορά από τους αστυνομικούς διευθυντές του Hampshire και του Wiltshire σχετικά με τις έρευνες τους για τα χωράφια καλαμποκιού στις περιοχές αυτές. Ποιό είναι το κόστος αυτών των ερευνών και εάν ναι, εάν θα κάνει κάποια δήλωση.
Mr Hurd:
Πληροφορούμαι από τους αστυνομικούς διευθυντές του Hampshire και του Wiltshire ότι δεν διενεργούνται πλέον έρευνες από τους αστυνομικούς σχετικά με το ζήτημα των κυκλικών κατασκευών στα χωράφια καλαμποκιού.
Κύκλοι σε χωράφια καλαμποκιού (Hansard, 17 Οκτωβρίου 1989):
Mr Colvin:
Ερωτάται ο Γραμματέας του Υπουργείου Αμύνης εάν έχει παρασχεθεί κάποια επίσημη υποστήριξη με τεχνικό προσωπικό σε πολίτες που ερευνούν την προέλευση των κυκλικών κατασκευών στα χωράφια καλαμποκιού στο Hampshire και στο Wiltshire και εάν θα κάνει κάποια δήλωση.
Archie Hamilton:
Δεν γνωρίζω εάν υπάρχει κάποια επίσημη υποστήριξη με τεχνικό προσωπικό που να έχει δοθεί σε πολίτες που ερευνούν την προέλευση των αγρογλυφικών.
Οι ερωτήσεις αυτές ήταν εμπνευσμένες από τους ερευνητές Paul Fuller και Jenny Randles, οι οποίοι είχαν επικοινωνήσει με τους εκπροσώπους τους στη βουλή και τους ζήτησαν να θέσουν το ζήτημα προς συζήτηση. Οι απαντήσεις είχαν προσχεδιαστεί από τους ιθύνοντες στα αντίστοιχα κυβερνητικά τμήματα. Στην περίπτωση των δύο ερωτήσεων που απαντήθηκαν από τους Υπουργούς Αμύνης, αυτό σημαίνει ότι όσοι εργάζονταν στην υπεύθυνη Γραμματεία είχαν προσχεδιάσει τις απαντήσεις.
Ενώ το Υπουργείο Εσωτερικών πρόσεχε ώστε να μην πάρει θέση σχετικά με το τι μπορεί να προκάλεσε τα αγρογλυφικά, το Υπουργείο Γεωργίας Ιχθυοκαλλιεργειών και Τροφίμων ήταν προετοιμασμένο να κάνει υποθέσεις, πιθανότατα επειδή τους είχε ζητηθεί να αντιμετωπίσουν τις δηλώσεις του ερευνητή αγρογλυφικών, Colin Andrews, ο οποίος ανέφερε ότι οι μοριακές αλλαγές στις σοδειές μέσα στους κυκλικούς σχηματισμούς είναι πιθανόν να έχουν επιπτώσεις στην υγεία εάν οι σοδειές αυτές έμπαιναν στην διατροφική αλυσίδα. Ο Γραμματέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος Nicholas Ridley είχε προηγουμένως απορρίψει μια τέτοια ιδέα και δήλωσε ότι οι κύκλοι ήταν πιθανόν να προκλήθηκαν από τον αέρα. Στις απαντήσεις των γραμμάτων από τους κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους, ο Υπουργός Γεωργίας Ιχθυοκαλλιεργειών και Τροφίμων, Richard Ryder, ανέφερε «...Το πιο πιθανό είναι να προκλήθηκαν από τον συνδυασμό ανέμου και των τοπικών συνθηκών ευφορίας του εδάφους στα δημητριακά που είναι περισσότερο επιρρεπή.» Επομένως το ζήτημα των μολυσμένων σοδειών ήταν απίθανο να ισχύει. Αυτή η απάντηση φαίνεται πως είχε επηρεαστεί από τις θεωρίες του μετεωρολόγου και ερευνητή αγρογλυφικών Dr Terence Meaden και φαίνεται πως η άποψη του Υπουργείου προήλθε χωρίς κάποια σύσκεψη με το Υπουργείο Αμύνης.
Ένας άλλος πολιτικός που έκανε κάποιο δημόσιο σχόλιο ήταν ο Dennis Healey. Τον Φεβρουάριο του 1990 σε μια τηλεοπτική συνέντευξη είπε πως νόμιζε ότι μια κυβερνητική έρευνα του θέματος δεν ήταν απαραίτητη, συμπληρώνοντας πως αν και πίστευε ότι το ζήτημα ήταν άλυτο, εντούτοις τα αγρογλυφικά είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Ο Healey παλιότερα είχε συμμετάσχει σε μια συζήτηση σχετικά με τα αγρογλυφικά όταν είχε φωτογραφήσει ένα σχηματισμό στο Alfriston του Ανατολικού Sussex το 1984. Κατόπιν αυτού, η Daily Mail έγραψε ένα άρθρο για αυτό.
Δραστηριότητα στρατιωτικών αεροσκαφών
Στρατιωτικά αεροσκάφη (κυρίως ελικόπτερα αλλά και αεροσκάφη Hercules C-130 της βάσης RAF Lyneham) είχαν θεαθεί και σε κάποιες περιπτώσεις φωτογραφηθεί να πετούν επάνω από τα αγρογλυφικά. Αυτό πυροδότησε κάποιες φήμες ότι το Υπουργείο Αμύνης παρακολουθεί συστηματικά το φαινόμενο, υπάρχουν όμως δύο μάλλον πιο πειστικές εξηγήσεις για αυτήν την δραστηριότητα.
Η πρώτη είναι ότι τα πληρώματα των στρατιωτικών αεροσκαφών είναι το ίδιο πιθανό να έλκονται από το περίεργο φαινόμενο όσο και κάθε άλλος. Επομένως, είναι πολύ πιθανό κάποιοι πιλότοι να σχεδιάζουν τις συνηθισμένες τους εναέριες εκπαιδευτικές ασκήσεις έτσι ώστε να περάσουν πάνω από μια συγκεκριμένη περιοχή και να δουν κάποιον σχηματισμό για τον οποίο είχαν ακούσει. Κάποια μέλη πληρώματος θα τραβήξουν φωτογραφίες των αγρογλυφικών ώστε να διακοσμήσουν τους τοίχους των γραφείων σε διάφορες στρατιωτικές βάσεις. Έχοντας αυτό κατά νου, βλέπουμε ότι οι σελίδες 73 και 82 του Κυκλικού Στοιχείου (Circular Evidence) [Bloomsbury Publishing Ltd, 1989] που τραβήχτηκαν από τους Pat Degrado και Colin Andrews, δείχνουν ένα ελικόπτερο τύπου Army Gazelle να τριγυρίζει ένα σχηματισμό που εμφανίστηκε στο Westbury το 1987. Η φωτογραφία στις σελίδες 74 και 75 τραβήχτηκε από το πλήρωμα αυτού του αεροσκάφους.
Ο δεύτερος λόγος για αυτές τις πτήσεις είναι ότι από την στιγμή που η τοποθεσία ενός μεγάλου αγρογλυφικού γίνεται γνωστή, μπορεί να αποτελέσει ένα σημείο πλοήγησης (όπως κάθε άλλο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό που μπορεί να θεαθεί από τον αέρα) και έτσι να χρησιμοποιηθεί ώστε να εξακριβωθεί κάποια τοποθεσία κατά την διάρκεια μιας εναέριας εκπαιδευτικής άσκησης.
Στην πρώτη γραμμή πυρός, αφήγηση του Nick Pope
Η ενασχόληση μου με το μυστήριο των αγρογλυφικών ξεκίνησε στις 29 Ιουλίου του 1991, όταν ξεκίνησα την θητεία μου στο Sec(AS)2a. Η δουλειά μου συμπεριλάμβανε την υπευθυνότητα για τις έρευνες σχετικά με θεάσεις UFO σε μια θέση τέτοια που να καθησυχάζει το Υπουργείο Αμύνης ώστε τίποτα από ό,τι έχει αναφερθεί, να μην αποτελεί ένδειξη ότι απειλείται η άμυνα του Ηνωμένου Βασιλείου. Δεν υπήρχε καμία επίσημη παραπομπή στο να ερευνώ τα αγρογλυφικά, όμως όπως και στην περίπτωση της αναφοράς του αντισυνταγματάρχη Edgecombe έξι χρόνια νωρίτερα, οτιδήποτε έξω από το καθιερωμένο (ειδικά εάν θεωρούταν ότι συνδέεται με UFO) στελνόταν πάντοτε στα αρχεία του τμήματος όπου εργαζόμουν. Επομένως, η τρίχρονη θητεία μου είχε πολλές στιγμές όπου έκανα έρευνες όχι μόνο για UFO αλλά και για απαγωγές από εξωγήινους, διαμελισμούς ζώων και αγρογλυφικά.
Δεν θα μπορούσα να είχα ασχοληθεί σε μια περισσότερο ενδιαφέρουσα στιγμή, όσον αφορά το μυστήριο των αγρογλυφικών και σύντομα ήμουν μέσα στα πράγματα. Είχε φτάσει η είδηση ότι βρέθηκε ένα εντυπωσιακό αγρογλυφικό στο Barbury Castle του Wiltshire και από τις πρώτες μέρες που εργάστηκα στο τμήμα Sec(AS) ένας ακόμη μεγαλύτερος σχηματισμός (το πρώτο "Dolphin" αγρογλυφικό) αναφέρθηκε σε ένα χωράφι κοντά στο χωριό Lockeridge του Wiltshire. Ύστερα, στις 13 Αυγούστου ένα εντυπωσιακό αγρογλυφικό βρέθηκε σε ένα χωράφι στο Ickleton του Cambridgeshire. Επονομάστηκε ως το "μοντέλο Mandelbrot" γιατί έμοιαζε με το γνωστό φράκταλ που έχει υπολογιστεί από τα χαοτικά μαθηματικά και απεικονίστηκε σε πολλές κρατικές εφημερίδες.
Δεχόμουν πιεστικές ερωτήσεις από αρκετούς ερευνητές αγρογλυφικών οι οποίοι ζητούσαν λεπτομέρειες σχετικά με το τι γνώριζε το Υπουργείο Αμύνης αναφορικά με το φαινόμενο. Κάποιοι ζητούσαν απαιτητικά να αναλάβουμε δράση ώστε να εξετάσουμε τα πράγματα ενώ άλλοι πίστευαν ξεκάθαρα ότι γνωρίζουμε τα πάντα αλλά τα καλύπτουμε. Υπήρχε αφθονία νέων θεωριών και υποθέσεων και συχνά έπρεπε να τις αντιμετωπίσω. Έπρεπε να διαψεύσω την περίεργη ιδέα ότι οι σχηματισμοί προκαλούνταν από τις δοκιμές με laser κάποιων διαστημικών σταθμών ή ότι προκαλούνταν από ενεργειακά όπλα, καθώς επίσης και να διαψεύσω τους ισχυρισμούς ότι η κάλυψη από τα Μ.Μ.Ε. κουκουλωνόταν με την χρήση D-Notices (στη Βρεττανία, το D-Notice αποτελεί μια επίσημη έκκληση σε επιμελητές νέων ώστε να μην δημοσιεύσουν συγκεκριμένα στοιχεία για λόγους εθνικής ασφάλειας). Έπρεπε να αρνηθώ ότι η πτώση του αεροσκάφους Harrier στις 22 Οκτωβρίου του 1987 είχε προκληθεί από ενέργειες σχετικές με τα αγρογλυφικά καθώς και ότι αυτές οι ενέργειες είχαν προκαλέσει την ταχύτατη ανάφλεξη του συστήματος εκτόξευσης καθίσματος του πιλότου που οδήγησε στον θάνατο του (το πτώμα βρέθηκε στο Wiltshire, όχι μακριά από εκεί όπου είχαν βρεθεί κάποια αγρογλυφικά το καλοκαίρι).Έπρεπε επίσης να αρνηθώ υποθέσεις του τύπου ότι η Βασίλισσα και η Margaret Thatcher είχαν εκφράσει ενδιαφέρον για το φαινόμενο και ότι έγιναν αρκετές συναντήσεις υψηλά ιστάμενων ατόμων για να ερευνηθεί το θέμα.
Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1991 ξέσπασε η μπόρα. Η εφημερίδα Today έγραψε ένα πρωτοσέλιδο άρθρο σχετικά με τις φάρσες των Doug Bower και Dave Chorley και μετά από αυτό, ακολούθησαν τα περισσότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Στις 27 Οκτωβρίου, το πρόγραμμα Equinox του Channel 4 εξέτασε το φαινόμενο δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στην φάρσα. Κάποιοι ερευνητές ανέφεραν ότι το Υπουργείο Αμύνης είχε κάποια ανάμειξη σε αυτό ως το μέρος μιας τακτικής ώστε να απαξιώσει και το φαινόμενο και τους ερευνητές. Αν και δεν ήταν αυτό το ζήτημα, οι υποθέσεις δεν έλεγαν να κοπάσουν.
Τίποτα από όλα αυτά δε μπορεί να δείξει ότι η σχέση μου με τους ερευνητές ήταν εξ' ολοκλήρου δύσκολη. Είχα μια διαλλακτική πολιτική και οι περισσότερες συζητήσεις που είχα μαζί τους ήταν φιλικές και εποικοδομητικές. Με τον Ralph Noyes ήμουν σε τακτική επαφή. Είχε συνταξιοδοτηθεί από το Υπουργείο Αμύνης το 1977 έχοντας φτάσει στην βαθμίδα του Αντιγραμματέα του Υπουργείου και υπήρξε πρώην Διευθυντής του τμήματος 8 του Υπουργείου Αμύνης, του τομέα που αργότερα εξελίχθηκε στο Sec(AS). Όταν κάποιος με τέτοιο υπόβαθρο συζητούσε το θέμα ήταν δύσκολο να απορριφθεί το ζήτημα ή να υπάρξει κάποια άρνηση για να σχολιαστεί. Ανέλαβα να έχω μια σύντομη παρακολούθηση των πραγμάτων και άνοιξα ένα φάκελο επί του θέματος. Ακολούθησα τις βάσεις που είχαν βάλει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα εξειδικευμένα περιοδικά και επισκέφθηκα μόνος μου πολλούς σχηματισμούς.
Καταιγισμός ιδεών
Θα ήθελα να είχα κάνει περισσότερα. Κατά την διάρκεια της θητείας μου στα Απόρρητα είχα πολυάριθμες συζητήσεις με εξειδικευμένο προσωπικό, κατά τις οποίες συζητήθηκαν διάφορα σχέδια. Ο στρατός κάνει συχνά ασκήσεις εποπτείας σε διάφορες περιοχές και θα ήταν ίσως πιθανό να είχε γίνει προγραμματισμός για κάποια άσκηση σε περιοχές όπου κάποιοι σχηματισμοί είχαν βρεθεί πριν κάποια χρόνια, ώστε να δουν και να καταγράψουν εάν είναι δυνατόν τη δημιουργία ενός αγρογλυφικού την ώρα που γινόταν. Θα μπορούσε να γίνει χημική ανάλυση από τα φυτά που ήταν μέσα στους κύκλους αυτούς και να συγκριθούν με δείγματα από φυτά που ήταν εκτός των κύκλων. Τέτοιου είδους έρευνα υποτίθεται πως γινόταν από απλούς πολίτες που ήταν ερευνητές, αλλά ίσως θα ήταν χρήσιμο να έχει γίνει και επίσημα. Συζητήσεις όπως αυτές σπανίως έβγαζαν σε κάποιο αποτέλεσμα εξαιτίας του περιορισμού σε χρόνο και οικονομικούς πόρους. Ακόμα περισσότερα, πρωτοβουλίες σαν αυτές που περιγράφονται πιο πάνω, ίσως θα είχαν το αποτέλεσμα να νομίσει ο κόσμος ότι συμβαίνει κάτι πιο σημαντικό στις περιοχές των αγρογλυφικών από ότι στην πραγματικότητα συμβαίνει.
Τον Ιούλιο του 1992 κατάφερα να αποκτήσω ένα δείγμα εδάφους που είχε παρθεί από το εσωτερικό τμήμα ενός περίεργου σχηματισμού στο έδαφος σε κάποια ιδιωτική γη και στάλθηκε για ανάλυση σε εξειδικευμένο προσωπικό. Πριν όμως γίνει η ανάλυση, ανακάλυψα ότι υπήρχε μια κοινότοπη εξήγηση για το τμήμα αυτό του εδάφους, οπότε η έρευνα σταμάτησε εντελώς.
Συνέχισα να παρακολουθώ το φαινόμενο σε γενικές γραμμές όπως είχα υποσχεθεί, όμως κατά το τελευταίο μέρος της θητείας μου το ενδιαφέρον για τα αγρογλυφικά άρχισε να φθίνει. Βρίσκονταν ακόμα κάποιοι σχηματισμοί και αν και τα σχέδια γίνονταν ολοένα και πιο εντυπωσιακά, η φούσκα είχε ήδη σκάσει. Το δημόσιο ενδιαφέρον όπως και αυτό των Μ.Μ.Ε. δεν έφτασε ποτέ στο επίπεδο στο οποίο βρισκόταν το 1990 και το 1991. Όσον αφορά εμένα, ήμουν περισσότερο αντιδραστικός και λόγω του ότι λάμβανα έναν ολοένα και αυξανόμενο αριθμό αναφορών για θεάσεις UFO ή απαγωγές από εξωγήινους, σκέφτηκα ότι είχα λιγότερο χρόνο για τα αγρογλυφικά.
Συμπέρασμα
Ελπίζω ότι αυτό το άρθρο έχει ξεκαθαρίσει το ζήτημα όσον αφορά την κρατική ανάμειξη στο μυστήριο των αγρογλυφικών. Ενώ υπήρχε σίγουρα ενδιαφέρον και ανάμειξη με την πάροδο των ετών, αυτό συχνά παρερμηνεύθηκε, εσκεμμένα ή όχι. Σε προσωπικό επίπεδο, οι στρατιωτικοί και οι άνθρωποι του Υπουργείου Αμύνης μπορεί να ενδιαφέρονται περισσότερο από κάθε άλλον για τα αγρογλυφικά, όμως όπου εκφραζόταν ένα τέτοιο ενδιαφέρον, αυτό παρερμηνευόταν λανθασμένα και μεταφραζόταν ως μια ένδειξη μεγαλύτερης κρατικής ανάμειξης στο ζήτημα.
Γνωρίζω ότι το φαινόμενο των αγρογλυφικών προκαλεί ένα πάθος τόσο δυνατό αν όχι δυνατότερο όσο αυτό των UFO. Έχοντας αυτό κατά νου, έχω την ελπίδα ότι το παρόν άρθρο δεν θα θεωρηθεί ότι προσπαθεί να απομυθοποιήσει το μυστήριο των αγρογλυφικών επειδή, ενώ πιστεύω ότι τα περισσότερα από αυτά είναι κατασκευασμένα από τον άνθρωπο, δεν αποκλείω άλλες περισσότερο τολμηρές πιθανότητες. Η σύντομη παρακολούθηση που έκανα κατά την θητεία μου στα Απόρρητα συνεχίζεται, αυτή τη φορά όμως την κάνω μόνος μου.
